فرش شاهکار بی‌نظیر فرهنگ و هنر سرزمین پهناور و کهن ایران می‌باشد. از گذشته‌های دور در این مرزوبوم آثار فرش و فرش‌بافی کشف و به یادگار مانده‌است. نخستین ابزارآلات فرش‌بافی تا قدیمی‌ترین نمونه فرش دست‌باف جهان که در درۀ پازیریک کشف‌شده و به‌همین نام شهرت دارد، همگی گواه بر پیشینه و جایگاه این هنر اصیل در ایران استو اغراق نخواهد بود اگر بگوییم هویت فرهنگی و حتی ملی ایرانیان به نوعی با قالی‌بافی عجین و مرتبط است.
واژۀ عربی «فرش» که در زبان پهلوی «وبسترگ» گفته می‌شود، همان بساط افکنده یا گستردنی است که بر روی زمین می‌گسترانند تا همچون «زمین» که صفات ذاتی‌اش «گسترش» و «مادر بودند» ‌است، آرامش را به فرش نشینان تقدیم نماید. ولی در اصطلاح به زیراندازی گفته می‌شود که با دست‌ می‌بافند و «فرشینه»اینگونه تعریف شده است: «منسوج کمابیش ضخیم دست‌باف و معمولاً منقش که در بافت آن، رشته‌های پود را از میان تارها می‌گذرانند و به‌عنوان فرش یا پرده یا برای پوشش مبل بکار می‌رود».
برخی از عالی‌ترین قالی‌های ایرانی که تنها نمونه‌های باقی‌مانده از دوران عظمت این هنر می‌باشند متعلق به دوران حکومت صفوی است. در پایان سدۀ سیزدهم هجری قمری با افزایش ناگهانی تقاضای اروپائیان برای قالی‌های ایران آن‌هم به مقدار زیاد باعث گردید تا فرش ایران احیاء گردیده و در همه‌جا مقدمات تولید انبوه و توجه دولت‌مردان فراهم گردد. در واقع از دهه‌ی آخر قرن سیزدهم هجری قمری آن هنگام که صادرات فرش ایران بنا به تقاضای غرب برای اولین‌بار از تبریز آغاز شد، فرش ایران به مرحله دیگری قدم نهاد که اهمیت آن در تجارت و درآمد ارزی امروز ایران انکارناپذیر است.
فرش‌های ایرانی را سه خاصیت مهم ممتاز میسازد: ظرافت، زیبایی و دوام، و این نتیجه زحمات هنرمندانی است که اندیشه آنان به صورت رنگ‌های زیبا و طرح های دپسند بر روی سطوح قالی‌ها نقش می‌گیرد.
انواع نقوش و طرح‌های فرش ایران به گروه‌های زیادی تقسیم می‌شوند که نمونه‌هایی از آن‌ها به‌شرح زیر می‌باشد:
نقوش و طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی: کلیۀ طرح‌هایی که ملهم از نقوش و اشکال تزیینی بناها و عمارات و کاشی‌کاری‌های آن‌هاست در این گروه جای دارند. معروف‌ترین طرح‌های این گروه عبارت‌اند از: گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، تخت‌جمشید، طاق‌بستان و… .
نقوش شاه‌عباسی: در این طرح‌ها گل‌های شاه‌عباسی به‌همراه بندهای ختایی و گاه تلفیق آن‌ها با اسلیمی‌ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ارائه می‌دهند. انواع طرح‌های این گروه عبارت‌اند از لچک و ترنج شاه‌عباسی افشان شاه‌عباسی، شاه‌عباسی درختی، شاه‌عباسی شیخ صفی، جانوری و… .
نقوش اسلیمی: قالب اصلی این طرح بر مبنای گردش‌های منظم و به‌غایت سنجیدۀ بندهای اسلیمی بوده که معروف‌ترین طرح آن، اسلیمی دهان اژدری است.
هچنین طرح‌های اقتباسی، نقوش افشان، نقوش واگیر ای، نقوش بوته‌ای (بته‌جقه) ، نقوش درختی، نقوش ترکمن، نقوش کارگاهی، نقوش گل فرنگ، نقوش قابی (کشتی) ، نقوش گلدانی نقوش هراتی (ماهی درهم) ، نقوش محرابی، نقوش محرمات، نقوش هندسی و نقوش ایلی و عشایری از دیگر نقوش مورد استفاده در فرش‌ها می‌باشند.